Mối quan hệ đồng nghiệp có vai trò quan trọng trong sự hài lòng và thành công của mỗi người trong công việc. Một môi trường làm việc tích cực giúp tăng hiệu suất và giảm căng thẳng, trong khi môi trường đối lập, mâu thuẫn lại có thể gây nên nhiều rắc rối. Tùy theo bản chất, mối quan hệ đồng nghiệp có nhiều điểm tương đồng với các mối quan hệ gia đình. Khi chúng ta hiểu và ứng dụng những giá trị đó, chúng ta có thể tạo dựng một không gian làm việc hài hòa, hiệu quả và thân thiện hơn.

1. Tâm lý và hành vi trong mối quan hệ đồng nghiệp

Môi trường công sở không chỉ là nơi làm việc mà còn là một không gian tương tác xã hội, nơi mỗi cá nhân mang theo những giá trị, thói quen, niềm tin và phong cách làm việc riêng biệt. Khi những sự khác biệt này không được thấu hiểu và dung hòa, xung đột có thể nảy sinh. Dưới đây là những nguyên nhân tâm lý phổ biến dẫn đến mâu thuẫn giữa đồng nghiệp:

1.1. Hiểu lầm và giao tiếp không hiệu quả

• Tâm lý diễn giải sai thông tin: Mỗi người có một cách hiểu khác nhau về cùng một thông điệp. Khi thông tin không được truyền đạt rõ ràng, đồng nghiệp có thể hiểu sai ý định của nhau, dẫn đến nghi ngờ và căng thẳng.
• Giao tiếp cứng nhắc, thiếu tinh tế: Một số người có xu hướng diễn đạt quá thẳng thắn hoặc không để ý đến cảm xúc của đối phương, khiến người khác cảm thấy khó chịu hoặc bị tổn thương.
• Thiếu phản hồi hoặc phản hồi mang tính công kích: Nếu không có sự phản hồi xây dựng, những vấn đề nhỏ có thể tích tụ thành xung đột lớn hơn.

Ví dụ: Một nhân viên gửi email yêu cầu hỗ trợ nhưng không nhận được phản hồi. Người này có thể cảm thấy bị phớt lờ, trong khi đồng nghiệp có thể chỉ đơn giản là quá bận rộn. Sự thiếu giao tiếp hiệu quả này có thể dẫn đến hiểu lầm và căng thẳng không đáng có.

1.2. Cạnh tranh không lành mạnh

• Tâm lý “ai cũng muốn được công nhận”: Trong công việc, ai cũng muốn được ghi nhận và có cơ hội thăng tiến. Nếu văn hóa công ty khuyến khích cạnh tranh cá nhân hơn là làm việc nhóm, nhân viên có thể dễ dàng bị cuốn vào cuộc đua khẳng định bản thân thay vì hợp tác.
• Tư duy “cái tôi” thay vì “chúng ta”: Khi mỗi cá nhân chỉ tập trung vào mục tiêu cá nhân mà quên đi lợi ích chung của tập thể, sự gắn kết trong đội nhóm bị phá vỡ.
• Sự thiên vị và bất công: Nếu một số nhân viên được ưu ái hơn trong việc phân chia cơ hội hoặc quyền lợi, những người còn lại có thể cảm thấy bất mãn và hình thành tâm lý đối kháng.

Ví dụ: Hai nhân viên cùng làm một dự án, nhưng chỉ một người được khen thưởng. Người còn lại có thể cảm thấy không công bằng và bắt đầu có cái nhìn tiêu cực về đồng nghiệp của mình.

1.3. Chưa biết cách xử lý căng thẳng

• Tâm lý “đổ lỗi” khi bị áp lực: Khi khối lượng công việc lớn hoặc deadline dồn dập, nhân viên có thể dễ cáu gắt, mất kiên nhẫn và vô tình đổ lỗi cho đồng nghiệp.
• Tích tụ căng thẳng mà không giải tỏa: Những cảm xúc tiêu cực không được xử lý đúng cách có thể biến thành sự bất mãn kéo dài, khiến mâu thuẫn trở nên nghiêm trọng hơn.

Ví dụ: Một nhân viên gặp áp lực với dự án quan trọng và vô tình phản ứng gay gắt khi trao đổi với đồng nghiệp, dù trước đó họ có mối quan hệ tốt.

2. Các kỹ năng giao tiếp từ gia đình có thể ứng dụng vào nơi làm việc

Trong môi trường gia đình, chúng ta học cách giao tiếp, bày tỏ cảm xúc, lắng nghe và giải quyết xung đột một cách tự nhiên. Những kỹ năng này không chỉ giúp duy trì sự hòa thuận trong gia đình mà còn có thể được áp dụng hiệu quả vào môi trường công sở để xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với đồng nghiệp.

2.1. Lắng nghe chủ động – Hiểu trước khi phản hồi

Trong gia đình, một người biết lắng nghe thường giúp giảm căng thẳng và tạo ra sự thấu hiểu. Ở công sở cũng vậy, thay vì chỉ chờ đến lượt mình nói, hãy tập trung vào việc thực sự hiểu ý đồng nghiệp.

Phương pháp thực hành:

• Kỹ thuật phản hồi lại ý chính: Khi đồng nghiệp chia sẻ, thay vì im lặng hoặc chỉ gật đầu, hãy nhắc lại ý chính để xác nhận bạn đã hiểu đúng: “Bạn đang nói rằng chúng ta cần thay đổi kế hoạch để phù hợp với tiến độ mới, đúng không?”
• Tránh cắt ngang lời người khác: Tập thói quen đợi đồng nghiệp nói hết câu trước khi đưa ra phản hồi. Nếu cảm thấy cần nói, hãy đếm thầm 3 giây trước khi lên tiếng để kiểm soát mong muốn ngắt lời.
• Giao tiếp bằng mắt và phản hồi phi ngôn ngữ: Duy trì giao tiếp bằng mắt, gật đầu nhẹ hoặc đặt câu hỏi mở như:“Bạn có thể chia sẻ thêm về cách bạn nghĩ giải pháp này sẽ hiệu quả không?”

2.2. Giao tiếp tôn trọng – Cách diễn đạt quan trọng hơn nội dung

Trong gia đình, sự tôn trọng thể hiện qua cách chúng ta nói chuyện với cha mẹ, anh chị em – nhẹ nhàng, không phán xét. Ở công sở, giọng điệu, từ ngữ và thái độ có thể ảnh hưởng lớn đến cách người khác tiếp nhận thông điệp.

Phương pháp thực hành:

• Dùng giọng điệu trung lập và tích cực: Thay vì: “Anh không hiểu vấn đề này à?”. Hãy thử: “Mình có thể cùng nhau xem lại vấn đề này để làm rõ hơn không?”
• Hạn chế từ ngữ tiêu cực: Tránh nói “Bạn sai rồi” mà hãy dùng câu trung lập như “Mình có một góc nhìn hơi khác, bạn nghĩ sao nếu thử hướng này?”
• Viết email chuyên nghiệp: Khi phản hồi email, hãy đọc lại trước khi gửi để chắc chắn rằng giọng điệu không vô tình gây hiểu lầm. Nếu email mang tính nhạy cảm, hãy nhờ một đồng nghiệp đáng tin cậy xem qua trước.

2.3. Kiểm soát cảm xúc – Phản ứng thay vì bộc phát

Trong gia đình, chúng ta học cách kiềm chế cơn giận để tránh làm tổn thương người thân. Tương tự, tại nơi làm việc, việc giữ bình tĩnh giúp duy trì môi trường chuyên nghiệp và tránh xung đột không đáng có.

Phương pháp thực hành:

• Kỹ thuật “dừng – thở – phản hồi”: Nếu cảm thấy tức giận, hãy thực hiện:
  + Bước 1: Dừng lại 3 giây trước khi nói.
  + Bước 2: Hít sâu bằng mũi, thở ra chậm bằng miệng.
  + Bước 3: Chỉ phản hồi khi cảm xúc đã ổn định.
• Viết nháp trước khi gửi tin nhắn hoặc email: Nếu đang bực tức, hãy viết email rồi lưu lại trong 10 phút, sau đó đọc lại với tâm trạng bình tĩnh hơn trước khi gửi.
• Sử dụng phương pháp “tạm hoãn” khi cần thiết: Nếu cuộc thảo luận trở nên căng thẳng, hãy đề nghị:“Mình nghĩ chúng ta cần một chút thời gian để suy nghĩ, chúng ta có thể quay lại sau 30 phút không?”

2.4. Giải quyết xung đột bằng sự đồng cảm

Gia đình dạy chúng ta cách nhường nhịn, hiểu cảm xúc của người khác để duy trì hòa khí. Ở công sở, việc đồng cảm với quan điểm của đồng nghiệp giúp xoa dịu mâu thuẫn và tìm ra giải pháp đôi bên cùng có lợi.

Phương pháp thực hành:

• Kỹ thuật “bước vào giày người khác”: Khi có mâu thuẫn, hãy tự hỏi: “Nếu mình ở vị trí của họ, mình sẽ cảm thấy thế nào?”. Điều này giúp giảm định kiến và mở lòng để lắng nghe quan điểm đối phương.
• Hỏi thay vì phán xét: Nếu có bất đồng, thay vì chỉ trích, hãy hỏi để tìm hiểu lý do: “Bạn có thể chia sẻ thêm về lý do bạn nghĩ cách này hiệu quả hơn không?”
• Ghi nhận cảm xúc của người khác: Nếu đồng nghiệp đang bức xúc, hãy công nhận cảm xúc của họ trước khi đưa ra giải pháp: “Mình hiểu là điều này làm bạn lo lắng, chúng ta có thể cùng tìm giải pháp không?”

2.5. Hỗ trợ lẫn nhau – Văn hóa “chia sẻ” trong gia đình và công sở

Trong gia đình, chúng ta sẵn sàng giúp đỡ nhau mà không tính toán. Một môi trường làm việc tích cực cũng cần sự hỗ trợ giữa các thành viên thay vì chỉ tập trung vào lợi ích cá nhân.

Phương pháp thực hành:

• Chủ động giúp đỡ đồng nghiệp: Nếu thấy ai đó đang gặp khó khăn, hãy hỏi: “Mình có thể hỗ trợ gì cho bạn không?”
• Công nhận đóng góp của người khác: Một lời khen chân thành có thể tạo ra động lực lớn. Thay vì chỉ nói “Cảm ơn”, hãy cụ thể hơn: “Cảm ơn bạn đã giúp mình chỉnh sửa bản báo cáo, nhờ bạn mà nó rõ ràng hơn nhiều.”
• Hỗ trợ nhóm thay vì chỉ tập trung vào công việc cá nhân: Khi làm việc nhóm, hãy đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau. Nếu ai đó bị quá tải, hãy cùng thảo luận để phân chia công việc hợp lý hơn.

Kết luận

Những kỹ năng giao tiếp mà chúng ta học từ gia đình không chỉ giúp duy trì mối quan hệ bền chặt với người thân mà còn có thể ứng dụng vào công sở để tạo dựng môi trường làm việc tích cực. Lắng nghe chủ động, giao tiếp tôn trọng, kiểm soát cảm xúc, đồng cảm và hỗ trợ lẫn nhau chính là chìa khóa để xây dựng một đội ngũ gắn kết, hiệu quả và tràn đầy năng lượng.