Gia đình là nơi đem lại sự yêu thương và gắn bó, nhưng không phải lúc nào mối quan hệ bà con họ hàng cũng được ôn hòa. Những người tiêu cực trong gia đình, như họ hàng hay người thân, có thể đem lại nhiều cảm giác mệt mỏi và xung đột. Tuy nhiên, việc đối mặt và xử lý tình huống này một cách khôn ngoan là một bước quan trọng để duy trì hòa khí trong gia đình. Tâm Trí Thành đưa ra một vài gợi ý giúp bạn hiểu rõ tình huống và quản lý mối quan hệ với những người họ hàng tiêu cực.

1. Hiểu Rõ Nguyên Nhân Gây Ra Thái Độ Tiêu Cực

Người tiêu cực thường biểu hiện qua các hành vi như phê bình, soi mói, hay gieo rắc các suy nghĩ tiêu cực. Người tiêu cực thường không hành động ngẫu nhiên; thái độ của họ thường bắt nguồn từ những yếu tố sâu xa liên quan đến tâm lý, môi trường, và hoàn cảnh sống. Việc nhận diện và thấu hiểu nguyên nhân là bước đầu tiên giúp bạn xử lý hiệu quả vấn đề đang tồn đọng:

• Tâm lý bất ốn: Theo một báo cáo năm 2019 của Journal of Family Psychology, những người từng trải qua sự thiếu hỗ trợ về mặt tinh thần trong gia đình thường có xu hướng biểu hiện sự tiêu cực cao hơn trong các mối quan hệ sau này. Những tổn thương tâm lý hoặc khó khăn cá nhân trong quá khứ có thể dẫn đến sự tiêu cực. Những người này có thể mang trong mình những cảm xúc chưa được giải tỏa, khiến họ dễ dàng biểu lộ sự tức giận hoặc thất vọng với người khác.

Ví dụ: Một người họ hàng lớn tuổi thường xuyên chỉ trích cách nuôi dạy con cái của bạn. Điều này có thể xuất phát từ việc họ từng cảm thấy không được tôn trọng ý kiến trong chính gia đình họ trước đây.

• Áp lực gia đình: Căng thẳng trong cuộc sống hằng ngày hoặc mâu thuẫn kéo dài trong gia đình có thể làm tăng tính tiêu cực. Họ có thể cảm thấy bất lực hoặc bị bỏ qua, dẫn đến việc tìm cách giải tỏa bằng cách chỉ trích hoặc phàn nàn.

Ví dụ: Một người thân thường xuyên nổi giận trong các buổi họp mặt gia đình có thể đang cảm thấy áp lực tài chính hoặc gánh nặng trách nhiệm mà họ không biết cách giải tỏa.

• Tính cách cá nhân: Một số người thường xu hướng nhìn nhận cuộc sống qua lăng kính bi quan. Một nghiên cứu của American Psychological Association chỉ ra rằng, 23% người trưởng thành có xu hướng tiêu cực xuất phát từ việc thiếu các mối quan hệ xã hội tích cực trong thời thơ ấu. Đều này có thể bắt nguồn từ cách họ được nuôi dạy, hoặc đơn giản là đặc điểm bẩm sinh.

Ví dụ: Một người họ hàng luôn phản đối mọi kế hoạch gia đình, từ việc tổ chức tiệc đến việc chọn món ăn, có thể chỉ đơn thuần là người có thói quen nhìn mọi việc qua lăng kính tiêu cực.

2. Giữ Thái Độ Bình Tĩnh

Sự bình tĩnh là yếu tố quan trọng khi đối mặt với người tiêu cực. Khi bạn duy trì được sự ổn định cảm xúc, bạn không chỉ bảo vệ được tinh thần của mình mà còn tạo cơ hội giải quyết vấn đề hiệu quả hơn

2.1. Không bị cuốn theo cảm xúc của họ

Theo Journal of Applied Psychology (2020), những người quản lý tốt phản ứng cảm xúc trong các cuộc tranh luận có khả năng giảm thiểu 35% nguy cơ mâu thuẫn kéo dài. Đối với những người tiêu cực thường sử dụng lời nói hoặc hành động để tạo ra sự căng thẳng và kéo bạn vào vòng xoáy cảm xúc của họ. Phản ứng gay gắt ngay lập tức không chỉ làm tình hình thêm tồi tệ mà còn khiến bạn mất kiểm soát cảm xúc.

Ví dụ: Khi một người thân chỉ trích cách bạn tổ chức một sự kiện gia đình, thay vì đáp trả gay gắt, bạn có thể nói: “Cháu rất trân trọng ý kiến của cô/chú. Cháu sẽ cân nhắc thêm trong lần tổ chức sau.”

Cách tiếp cận:

• Hít thở sâu: Giúp kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm, làm giảm nhịp tim và giảm căng thẳng.
• Tạm dừng: Một khoảnh khắc im lặng trước khi trả lời không chỉ giúp bạn lấy lại bình tĩnh mà còn tạo cơ hội để người kia nhận ra họ đang đi quá giới hạn.

Ví dụ thực tế:
Giả sử trong một buổi tiệc gia đình, một người thân chỉ trích rằng cách bạn tổ chức sự kiện là thiếu chuyên nghiệp. Thay vì đáp trả gay gắt, bạn có thể bình tĩnh trả lời: "Cảm ơn cô/chú đã chia sẻ ý kiến. Cháu sẽ xem xét để cải thiện trong lần tới."
Câu trả lời này không chỉ giữ cho bạn bình tĩnh mà còn thể hiện sự tôn trọng, tránh làm leo thang xung đột.

2.2. Áp dụng kỹ thuật quản lý cảm xúc

Quản lý cảm xúc hiệu quả giúp bạn không bị ảnh hưởng bởi những tác động tiêu cực từ người khác. Các kỹ thuật này tập trung vào việc kiểm soát phản ứng sinh lý và tư duy. Một nghiên cứu từ American Journal of Psychology (2018) cho thấy, việc sử dụng các kỹ thuật quản lý cảm xúc như đếm đến 10 và đồng cảm giúp cải thiện 47% khả năng xử lý xung đột trong các mối quan hệ gia đình.

Cách tiếp cận:

• Hít thở sâu: Khi căng thẳng, não bộ phản ứng quá mức do lượng cortisol tăng cao. Hít thở sâu giúp giảm hormone căng thẳng, đưa bạn trở về trạng thái cân bằng.
• Đếm đến 10: Kỹ thuật này tạo khoảng cách giữa kích thích (hành vi tiêu cực) và phản ứng (lời nói/hành động của bạn).
• Đồng cảm khách quan: Thay vì phản ứng phòng thủ, hãy tự hỏi: “Tại sao họ cảm thấy cần phải nói như vậy?” Điều này giúp bạn nhìn nhận vấn đề từ góc độ của họ, thay vì chỉ nhìn vào hành động tiêu cực.

Ví dụ: Nếu một người thân phàn nàn rằng bạn không dành đủ thời gian cho gia đình, hãy trả lời: “Cháu hiểu rằng cô/chú cảm thấy thất vọng. Cháu rất muốn dành nhiều thời gian hơn, nhưng hiện tại cháu đang bận rộn với công việc. Chúng ta có thể lên kế hoạch cụ thể cho lần sau được không?”
Cách này vừa thể hiện sự đồng cảm vừa đưa ra giải pháp thay vì tranh cãi.

2.3. Không Để Người Khác Quyết Định Trạng Thái Tinh Thần Của Bạn

Sự bình an nội tâm là yếu tố quan trọng, và việc để người khác tác động quá nhiều vào cảm xúc của bạn có thể làm mất đi trạng thái này. Nhận thức rõ về giới hạn cá nhân giúp bạn duy trì sự ổn định trong tinh thần. Theo Harvard Business Review (2021), những người thực hành kỹ năng tự nhắc nhở thường xuyên có xu hướng đạt được kết quả giao tiếp tích cực cao hơn 40% trong các tình huống căng thẳng, nhờ khả năng duy trì trạng thái tinh thần ổn định.

Cách tiếp cận:

• Thực hành tự nhắc nhở: Nhắc nhở bản thân rằng bạn có quyền kiểm soát cảm xúc và không ai có thể khiến bạn cảm thấy tiêu cực trừ khi bạn cho phép.
• Tách biệt bản thân khỏi tình huống: Nếu tình huống quá căng thẳng, việc tạm thời rời đi để lấy lại bình tĩnh là lựa chọn sáng suốt.

Ví dụ: Nếu một người thân không ngừng chỉ trích bạn trong bữa ăn gia đình, hãy tự nhủ: “Lời nói của họ không định nghĩa giá trị của mình. Mình có thể chọn cách phản ứng sao cho phù hợp.”
Sau đó, nhẹ nhàng chuyển chủ đề hoặc rời khỏi không gian nếu cần thiết.

3. Quản lý mối quan hệ với họ hàng và người thân: Cách tiếp cận hiệu quả

3.1. Xây dựng ranh giới lành mạnh

Việc xây dựng ranh giới lành mạnh trong gia đình mở rộng không chỉ giúp bạn bảo vệ sức khỏe tinh thần mà còn góp phần duy trì sự hòa hợp trong các mối quan hệ. Tuy nhiên, để đạt được điều này, bạn cần hiểu rõ các bước quan trọng và áp dụng một cách khéo léo.

• Xác định giới hạn cá nhân: Trước khi thiết lập ranh giới, bạn cần xác định rõ điều gì khiến mình không thoải mái. Điều này phụ thuộc vào giá trị cá nhân, nhu cầu, và mức độ mà bạn sẵn sàng mở lòng trong các cuộc trò chuyện hoặc tình huống gia đình. Có thể giới hạn chủ đề nếu bạn không muốn chia sẻ về những chủ đề nhạy cảm như tài chính, công việc, hay đời sống cá nhân với một số người trong gia đình. Nếu việc tiếp xúc với người tiêu cực kéo dài khiến bạn kiệt sức, hãy xác định khoảng thời gian bạn có thể tham gia mà không bị ảnh hưởng tiêu cực.
  Ví dụ: Bạn có một người họ hàng thường xuyên đưa ra những bình luận châm biếm về ngoại hình. Hãy tự xác định rằng bạn sẽ không để họ bình phẩm về điều này và chuẩn bị cách phản ứng trước nếu tình huống xảy ra.
• Truyền đạt rõ ràng: Theo Psychology Today (2020), 62% người tham gia khảo sát cho biết họ cảm thấy thoải mái hơn trong các mối quan hệ gia đình khi ranh giới được truyền đạt rõ ràng. Việc truyền đạt ranh giới đòi hỏi sự nhẹ nhàng nhưng dứt khoát để tránh gây căng thẳng không cần thiết. Sự rõ ràng sẽ giúp người khác hiểu được mong muốn của bạn và hạn chế khả năng họ vô tình vi phạm ranh giới. Hãy sử dụng ngôn ngữ tích cực và duy trì thái độ bình tĩnh.
  Ví dụ: Nếu một người thân hỏi quá sâu về tài chính của bạn, hãy đáp: “Con biết cô/chú muốn biết thêm, nhưng đây là điều con muốn giữ riêng tư. Hy vọng cô/chú hiểu.
• Không thỏa hiệp khi cần thiết: Có những trường hợp ranh giới bị vi phạm nhiều lần mặc dù bạn đã truyền đạt rõ ràng. Khi đó, bạn cần thể hiện lập trường mạnh mẽ để bảo vệ sự ổn định cảm xúc và tinh thần của mình. Nghiên cứu từ Journal of Family Psychology (2019) chỉ ra rằng, việc thiết lập ranh giới mạnh mẽ giúp giảm căng thẳng trong gia đình tới 45%, đồng thời cải thiện chất lượng mối quan hệ trong dài hạn. Bạn hãy khẳng định lại ranh giới bằng cách nhắc đi nhắc lại điều bạn đã nói trước đó, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng quyết định cá nhân. Nếu ai đó liên tục vượt qua ranh giới dù đã được nhắc nhở, bạn có thể giới hạn thời gian hoặc mức độ tiếp xúc với họ.
  Ví dụ: Nếu một người họ hàng liên tục so sánh bạn với người khác, hãy nói: “Con hiểu cô/chú quan tâm, nhưng những so sánh này khiến con không thoải mái. Con mong rằng cô/chú sẽ ngừng nói về chủ đề này để chúng ta có thể tận hưởng thời gian bên nhau.”

3.2. Tập trung vào cảm xúc của bản thân

Giao tiếp với những người tiêu cực có thể khiến bạn cảm thấy mệt mỏi và căng thẳng. Vì vậy, điều quan trọng là phải quản lý cảm xúc của chính mình trước khi đối diện với những tình huống khó khăn.

• Tự kiểm soát: Khi bạn cảm thấy căng thẳng hoặc khó chịu trong các cuộc trò chuyện, việc tạm dừng để kiểm soát cảm xúc là rất cần thiết. Điều này giúp bạn tránh phản ứng bốc đồng hoặc tạo ra mâu thuẫn không cần thiết. Nghiên cứu từ Harvard Medical School (2018) cho thấy việc thực hiện hít thở sâu có thể kích hoạt hệ thần kinh phó giao cảm, giúp giảm căng thẳng và ổn định nhịp tim. Hãy Đếm đến 10, đây là một kỹ thuật đơn giản giúp bạn có thời gian để suy nghĩ trước khi phản ứng, tránh việc để cảm xúc kiểm soát hành động.
• Không phản ứng theo cảm xúc: Theo nghiên cứu đăng trên Journal of Positive Psychology (2020), việc duy trì thái độ trung lập trong các tình huống căng thẳng giúp giảm thiểu 35% khả năng leo thang xung đột. Người tiêu cực thường có xu hướng kích thích cảm xúc tiêu cực từ người khác. Phản ứng cảm xúc không chỉ khiến bạn mệt mỏi mà còn làm cho tình huống trở nên căng thẳng hơn. Thay vì phản ứng trực tiếp, hãy giữ thái độ trung lập và khách quan. Lắng nghe mà không phán xét điều này giúp bạn kiểm soát cảm xúc và tránh bị cuốn vào tranh cãi. Nếu nhận thấy cuộc trò chuyện trở nên quá tiêu cực, hãy khéo léo chuyển sang một chủ đề khác.

Ví dụ: Nếu một người họ hàng chỉ trích cách bạn nuôi dạy con cái, thay vì đáp trả gay gắt, bạn có thể nói: “Con rất cảm kích lời khuyên của mọi người, nhưng con nghĩ mình sẽ tiếp tục làm theo cách phù hợp nhất với gia đình mình.”

3.3. Tìm kiếm sự hỗ trợ từ bên ngoài

Nếu các mối quan hệ trong gia đình quá căng thẳng và ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của bạn, việc tìm kiếm sự hỗ trợ từ một chuyên gia tâm lý hoặc người bạn đáng tin cậy có thể là giải pháp hữu ích.

• Tư vấn tâm lý: Khi mâu thuẫn gia đình kéo dài và vượt quá khả năng xử lý của bản thân, việc tìm đến một chuyên gia tư vấn tâm lý có thể là lựa chọn cần thiết. Theo American Psychological Association (2021), 84% những người tham gia trị liệu tâm lý báo cáo rằng họ cảm thấy khả năng xử lý căng thẳng gia đình được cải thiện đáng kể sau 6–8 buổi. Các nhà tâm lý học có thể giúp bạn: Chuyên gia sẽ hỗ trợ bạn khám phá lý do tại sao mối quan hệ trở nên căng thẳng. Họ hướng dẫn bạn các phương pháp giao tiếp để giảm thiểu căng thẳng và tăng cường sự thấu hiểu.
  Ví dụ: Nếu bạn luôn bị một người thân gây áp lực hoặc chỉ trích trong các buổi họp mặt, chuyên gia tâm lý có thể giúp bạn tìm ra cách phản hồi khéo léo mà không làm leo thang mâu thuẫn, chẳng hạn như sử dụng "kỹ thuật đồng cảm và lặp lại" để xác nhận cảm xúc của họ.
• Nhóm hỗ trợ: Theo Journal of Family Therapy (2022), những người tham gia nhóm hỗ trợ giảm 30% mức độ căng thẳng so với những người tự mình đối mặt với vấn đề. Tham gia các nhóm hỗ trợ cho phép bạn chia sẻ câu chuyện của mình với những người có hoàn cảnh tương tự. Điều này mang lại cảm giác được thấu hiểu và động lực vượt qua khó khăn. Nhóm hỗ trợ giúp bạn nhận ra rằng bạn không đơn độc trong tình huống này. Bạn có thể áp dụng các chiến lược mà những thành viên khác đã thành công trong việc đối phó với mâu thuẫn gia đình.
  Ví dụ: Tham gia một nhóm hỗ trợ trực tuyến hoặc tại địa phương, nơi mọi người thảo luận về cách họ vượt qua áp lực gia đình, có thể giúp bạn cảm thấy thoải mái và tìm ra các giải pháp thực tế.

4. Tạo dựng môi trường gia đình hòa hợp

4.1. Đầu tư vào mối quan hệ tích cực

Theo một nghiên cứu từ University of California, Berkeley (2020), dành thời gian với những người thân tích cực giúp cải thiện mức độ hài lòng trong gia đình lên đến 45%. Tập trung vào những mối quan hệ tích cực có thể cân bằng năng lượng trong gia đình và tạo ra một môi trường hòa thuận hơn. Thay vì chỉ chú ý đến người tiêu cực, hãy đầu tư vào các mối quan hệ mang lại niềm vui và sự hỗ trợ.

Ví dụ: Nếu bạn có một người anh chị em luôn ủng hộ và lắng nghe, hãy dành thời gian nói chuyện, chia sẻ hoặc tổ chức các hoạt động cùng nhau. Điều này giúp bạn xây dựng sức mạnh tinh thần để đối mặt với các mối quan hệ khác.

4.2. Tổ chức các hoạt động kết nối

Các hoạt động nhóm không chỉ giúp gia đình gắn kết mà còn tạo cơ hội để giảm thiểu các mâu thuẫn tiềm ẩn. Chúng mang lại không gian an toàn để mọi người cùng chia sẻ và thấu hiểu nhau. Một nghiên cứu từ National Center on Addiction and Substance Abuse (2019) cho thấy, gia đình ăn tối cùng nhau ít nhất 5 lần/tuần có tỷ lệ mâu thuẫn thấp hơn 30% so với gia đình không làm điều này. Những hoạt động ngoài trời giúp mọi người thư giãn và giảm căng thẳng, đồng thời tăng cường tình cảm gia đình.

Ví dụ: Tổ chức một buổi dã ngoại hoặc chơi trò chơi nhóm như “Đố vui gia đình” có thể tạo nên không khí tích cực và giúp các thành viên gắn bó hơn. Điều này cũng làm lu mờ những hành vi tiêu cực, vì mọi người tập trung vào niềm vui chung.

Kết luận

Đối mặt với những người tiêu cực trong họ hàng không phải lúc nào cũng dễ dàng, nhưng bằng cách áp dụng các chiến lược hiệu quả, bạn có thể quản lý tốt hơn các mối quan hệ này. Quan trọng nhất, hãy bảo vệ sự bình yên trong tâm hồn và không để những tiêu cực làm tổn thương bạn. Nếu cần, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ để xây dựng một cuộc sống gia đình hòa hợp hơn. Vì gia đình, dù là gia đình ruột thịt hay những người bà con họ hàng, vẫn luôn là một phần không thể thiếu trong hành trình trưởng thành của mỗi chúng ta.